Öz

Bu araştırmada ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sorun yaşadığı sosyal becerileri belirlemek ve sosyal becerilerin gelişimini destekleyici bir müdahale programı uygulamak ve değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırma eylem araştırması deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 eğitim öğretim yılı bahar döneminde, Ankara ilinde bir devlet ilkokulunda öğrenim görmekte olan dördüncü sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışma grubunda bulunan öğrencilerin 11’i kız, 17’si erkek öğrencidir ve bu öğrencilerden biri kaynaştırma öğrencisidir. Sınıf öğretmeni ise 13 yıllık öğretmenlik deneyimine sahiptir. Araştırmada, öğrencilerin hangi sosyal beceri boyutlarında sorun yaşadığını belirlemek için 7-12 yaş aralığındaki çocuklara uygulanabilen “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği” ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Sosyal becerileri değerlendirme ölçeği frekans analizi ile değerlendirilmiş, görüşme formlarının değerlendirilmesinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Müdahale programı, öğrencilerin yaşadıkları sorunlara yönelik problem çözme çarkı, hikâye okuma ve yaratıcı drama etkinliklerini içerecek şekilde tasarlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin sosyal becerilere yönelik yaşadıkları sorunlarla ilgili müdahale programı etkinliklerinden problem çözme çarkının en etkili yöntem olduğu belirlenmiştir. Problem çözme çarkının öğrencilerin ilişkiyi sürdürme, saldırgan davranışlarla başa çıkma ve sorun çözme gibi sosyal beceri boyutlarına yönelik katkı sağladığı görülmüştür. Müdahale programında kullanılan bir diğer yöntem olan yaratıcı drama, öğrencilerin ilişkiyi başlatma ve sürdürme, grupla bir işi yürütme ve uyma, saldırgan davranışlarla başa çıkma ve duygulara yönelik beceriler üzerinde olumlu yansımaları olduğu görülmüştür. Hikâye okuma etkinliklerinin ise alay etme ile başa çıkma, farklılıklara saygı, empati becerisi, utanılan bir durum ile başa çıkma, akran zorbalığına yönelik farkındalık, başkalarının duygularını anlama, yalnız bırakılma ile başa çıkma, grup baskısıyla başa çıkma, başkalarına yardım etme ve farklılıklara saygı gibi sosyal becerilerine yönelik katkı sağladığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Sosyal beceri öğretimi, Eylem araştırması, Problem çözme çarkı, Yaratıcı drama, Hikâye okuma

Kaynakça

  1. Abacı, S., Tepeli, K., & Erbay, F. (2015). Yaratıcı drama eğitiminin ergenlerin sosyal becerilerine etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 10(2), 191-200. https://doi.org/10.21612/yader.2015.016
  2. Akçamete, G., & Avcıoğlu, H. (2005). Sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin (7-12 yaş) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 61-77.
  3. Akkök, F. (2006). İlköğretimde sosyal becerilerin geliştirilmesi-öğretmen el kitabı. Özgür Yayınları.
  4. Aksoy, P. (2014). Hikâye anlatma temelli ve oyun temelli sosyal beceri eğitiminin anasınıfına devam eden çocukların sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi (Thesis No. 386364) [Doctoral dissertation, Ankara University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  5. Aksoy, P., & Baran, G. (2020). Hikâye anlatma temelli ve oyun temelli sosyal beceri eğitiminin anasınıfı çocuklarının sosyal becerilerine etkisi: Deneysel bir çalışma. Eğitim ve Bilim, 45(204), 157-183. https://doi.org/10.15390/EB.2020.8670
  6. Arslan, A., & Zengin, R. (2016). İşbirlikli öğrenme yönteminin bilimsel ve sosyal beceriler üzerindeki etkisi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 23-45. https://doi.org/10.17984/adyuebd.18078
  7. Ataöv, A. (2007). Planlamada sosyal bilimcinin değişen rolü: Toplumdan biri olmak. METU Journal of the Faculty of Architecture, 24(1), 139-152.
  8. Avcıoğlu, H. (2007). Sosyal becerileri değerlendirme ölçeği (4-6 yaş) geçerlilik, güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 87-101.
  9. Ayvaz Tuncel, Z., & Demirel, M. (2010). İlköğretim öğrencilerinin sosyal sorun çözme becerilerinin geliştirilmesine ilişkin bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 25-44.
  10. Bacanlı, H. (2020). Sosyal beceri eğitimi (9th ed.). Pegem Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9786053643739
  11. Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood cliffs. Prentice Hall.
  12. Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi: Teknikler ve örnek çalışmalar (3rd ed.). Siyasal Kitabevi.
  13. Caldarella, P., & Merrell, K. (2007). Common dimensions of social skills of children and adolescents. Journal of School Psychology, 2(26), 264-278. https://doi.org/10.1080/02796015.1997.12085865
  14. Costello, P. J. M. (2011). Effective action research: Developing reflective thinking and practice. Continuum International Publishing.
  15. Çalışkan Çoban, E. (2007). Sosyal beceri sorunu olan öğrenciler ve annelerine uygulanan yaratıcı drama etkinlikleri programının öğrencilerin sosyal beceri düzeylerinin gelişimi üzerindeki etkisi (Thesis No. 211616) [Master's thesis, Dokuz Eylül University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  16. Dobbins, N., Higgins, K., Pierce, T., Tandy, R. D., & Tincani, M. (2010). An analysis of social skills instruction provided in teacher education and in-service training programs for general and special educators. Remedial and Special Education, 31(5), 358-367. https://doi.org/10.1177/0741932509338363
  17. Elliot, J. (2001). Action research for educational change. Open University Press.
  18. Elliott, S. N., Malecki, C. K., & Demaray, M. K. (2001). New directions in social skills assessment and intervention for elementary and middle school students. Exceptionality, 9(1-2), 19-32. https://doi.org/10.1207/S15327035EX091&2_3
  19. Elliott, S. N., Sheridan, S. M., & Gresham, F. M. (1989). Assessing and treating social skills deficits: A case study for the scientist-practitioner. Journal of School Psychology, 27, 197-222. https://doi.org/10.1016/0022-4405(89)90007-1
  20. Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th ed.). McGraw-Hill.
  21. Freeman, G., Sullivan, K., & Fulton, C. R. (2003). Effect of creative drama on self-concept, social skills, and problem behavior. The Journal of Educational Research, 96(3), 131-138. https://doi.org/10.1080/00220670309598801
  22. Gresham, F. M. (1997). Social competence and students with behavior disorders: Where we've been, where we are, and where we should go. Education and Treatment of Children, 20(3), 233-249.
  23. Gresham, F. M. (1998a). Social skills training: Should we raze, remodel or rebuild?. Behavioral Disorders, 24(1), 19-25. https://doi.org/10.1177/019874299802400103
  24. Gresham, F. M. (1998b). Social skills training with children. In T. S. Watson & F. M. Gresham (Eds.), Handbook of child behavior therapy (pp. 475-497). Plenum Press. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-5323-6_24
  25. Güner Yıldız, N. (2017). Öğretmenlerin sosyal beceri öğretimine yönelik bilgi düzeyleri ile öğrencilerin sosyal becerileri arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 16(3), 1275-1286. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330257
  26. Holter, I. M., & Schwartz-Barcott, D. (1993). Action research: What is it? How has it been used and how can it be used in nursing?. Journal of Advanced Nursing, 128, 298-304. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.1993.18020298.x
  27. Johns, B. H., Crowley, E. P., & Guetzloe, E. (2005). The central role of teaching social skills. Focus on Exceptional Children, 37(8), 1-8. https://doi.org/10.17161/fec.v37i8.6813
  28. Johnson, A. P. (2014). Eylem araştırması el kitabı (Y. Uzuner, & M. Anay, Ed. & Trans.) Anı Yayıncılık.
  29. Jurevičienė, M., Kaffemanienė, I., & Ruškus, J. (2012). Concept and structural components of social skills. Baltic Journal of Sport Health Sciences, 3(86), 42-52. https://doi.org/10.33607/bjshs.v3i86.266
  30. Kaf, Ö. (2000). Hayat bilgisi dersinde bazı sosyal becerilerin kazandırılmasında yaratıcı drama yönteminin etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(6) ,173-184.
  31. Kam, E. (2019). The effect of the social skill training program on social skill levels of the 3rd grade students (Thesis No. 592248) [Master's thesis, Yeditepe University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  32. Karataş, Z. (2020). Sosyal beceriye giriş. In M. Engin Deniz & A. Eryılmaz (Eds.), Sosyal beceri eğitimi (pp. 2-27). Pegem Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9786052419915.01
  33. Kara, Y., & Çam, F. (2007). Yaratıcı drama yönteminin bazı sosyal becerilerin kazandırılmasında etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 144-155.
  34. Knight, S. L., Wiseman, D. L., & Cooner, D. (2000). Using collaborative teacher research to determine the impact of professional development school activities on elementary students' math and writing outcomes. Journal of Teacher Education, 51(1), 26-38. https://doi.org/10.1177/002248710005100104
  35. Koshy, V. (2005). Action research for improving practice: A practical guide. Paul Chapman Publishing.
  36. Liberman, R. P. (1982). Assessment of social skills. Schizophrenia Bulletin, 8(1), 62-84. https://doi.org/10.1093/schbul/8.1.62
  37. Lopes, P. N., & Salovey, P. (2006). Toward a broader education: Social emotional, and practical skills. In J. E. Zins, R. P. Weissberg, M. C. Wang, & H. J. Walberg (Eds.), Building academic success on social and emotional learning: What does the research say? (pp. 76-93). Teachers College Press.
  38. Lösel, F., & Beelmann, A. (2003). Effects of child skills training in preventing antisocial behavior: A systematic review of randomized evaluations. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 587(1), 84-109. https://doi.org/10.1177/0002716202250793
  39. Mantaş, S. (2014). Drama etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sosyal beceri gelişimi ve işbirliği davranışlarına etkisi (Thesis No. 381613) [Master's thesis, Atatürk University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  40. McArthur, J. R. (2002). The why, what, and how of teaching children social skills. The Social Studies, 93(4), 183-185. https://doi.org/10.1080/00377990209599907
  41. McClelland, M. M., & Scalzo, C. (2006). Social skills deficit. In M. Hersen (Ed.), Clinician’s handbook of child behavioural assessment (pp. 313-335). Elsevier Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-012343014-4/50014-9
  42. McGuire, J., & Priestly, P. (1981). Life after school: A social schools curriculum. Pergamon Press
  43. McNiff, J., & Whitehead, J. (2006). All you need to know about action research. SAGE Publications.
  44. Merrell, K. W. (1999). Behavioral, social, and emotional assessment of children and adolescents. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
  45. Merrell, K. W. (2001). Assessment of children's social skills: Recent developments, best practices, and new directions. Exceptionality, 9(1-2), 3-18. https://doi.org/10.1207/S15327035EX091&2_2
  46. Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass
  47. Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage publications.
  48. Mills, G. E. (2014). Action research: A guide for the teacher researcher (5th ed.). Pearson.
  49. Nelson, D. (2013). Action research: An appropriate research paradigm for practitioners. Language in India, 13(10), 183-196.
  50. O’Hara, M. (2010). Using social stories to teach social skills: A professional's guide. University of Pittsburgh. https://www.sbbh.pitt.edu/sites/default/files/using_social_stories_to_teach_social_skills.pdf
  51. Önalan-Akfırat, F. (2006). Sosyal yeterlilik, sosyal beceri ve yaratıcı drama. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(1), 39-58. https://doi.org/10.21612/yader.2006.004
  52. Pringle, K. C. (2017). An exploratory investigation of the effects of power- solving, a social problem solving method, on students with communication impairments (Publication No. 2395) [Master’s thesis, Rowan University]. Rowan Digital Works. https://rdw.rowan.edu/etd/2395/
  53. Riggio, R. E. (1986). Assessment of basic social skills. Journal of Personality and Social Psychology, 51(3), 649-660. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.3.649
  54. Samancı, O., & Uçan, Z. (2017). Çocuklarda sosyal beceri öğretimi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 281-288.
  55. Saygın, M., & Karakaş, H. (2021). The effect of social skills- based activities on primary school students’ critical thinking and empathic tendencies. International Journal of Curriculum and Instruction, 13(3), 2789-2812.
  56. Sayim, M. (2021). Yaratıcı drama etkinliklerinin empatik eğilim ve sosyal beceri düzeyine etkisi (Thesis No. 669224) [Master's thesis, Bartın University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  57. Segrin, C., & Givertz, M. (2003). Methods of social skills training and developments. In J. O. Grene & B. R. Burleson (Eds.), Handbook of communication and social interaction skills (pp. 135-176). Lawrence Erlbaum Associates.
  58. Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22(2), 63-75. https://doi.org/10.3233/EFI-2004-22201
  59. Skinner, B. F. (1938). The behavior of organisms. Appleton-Century.
  60. Spence, S. H. (2003). Social skills training with children and young people: Theory, evidence and practice. Child and Adolescent Mental Health, 8(2), 84-96. https://doi.org/10.1111/1475-3588.00051
  61. Uzunkol, E., & Özdemir Yılmaz, E. (2018). İlkokul öğrencilerinin sosyal problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açisindan incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 351-363. https://doi.org/10.19126/suje.449597
  62. Vinten, G. (1994). Participant observation: A model for organizational investigation?. Journal of Managerial Psychology, 9, 30-38. https://doi.org/10.1108/02683949410059299
  63. Whitted, K. S. (2011). Understanding how social and emotional skill deficits contribute to school failure. Preventing School Failure, 55(1), 10-16. https://doi.org/10.1080/10459880903286755
  64. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11th ed.). Seçkin Yayıncılık.
  65. Yüksel, A. Y. (2003). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi (Thesis No. 127623) [Doctoral dissertation, Ankara University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  66. Zhang, K. C. (2011). Let’s have fun! Teaching social skills through stories, telecommunications and activities. International Journal of Special Education, 26(2), 70-78.

Telif hakkı ve lisans

Telif Hakkı © 2025 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Atıf Lisansı (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

Kozaner, Ç., Ölçer, S., & Erdem, Y. (2025). İlkokulda sosyal beceri öğretimi: bir eylem araştırması. Eğitim Ve Bilim, 1-27. https://doi.org/10.15390/ES.2025.2576