Öz

Bu çalışma, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocuklara kişi tanımlama becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu öğretim yönteminin etkililiğini, uygulama sonrasında katılımcıların kazandıkları kişi tanımlama becerilerini koruma düzeylerini ve bu becerileri farklı kişi ve ortamlara genelleme düzeylerini incelemeyi amaçlamıştır. Araştırmada, tek denekli araştırma modellerinden biri olan katılımcılar arası yoklama evreli çoklu yoklama modeli kullanılmıştır. Araştırmaya yaşları 5 ile 10 arasında değişen dört OSB tanılı çocuk katılmıştır. Araştırmanın her aşamasında gözlemciler arası güvenirlik ve uygulama güvenirliği verileri toplanmıştır. Ayrıca, araştırmaya ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla dört çocuğun ebeveyni ve öğretmeninden, sosyal geçerlik verisi toplanmıştır. Araştırmanın gözlemciler arası güvenirlik katsayısı %97,75 olarak hesaplanırken, uygulama güvenirliği verilerinin katsayısı %96,65 olarak elde edilmiştir. Örtüşmeyen veri yöntemlerden biri olan Tau-U yöntemi ile uygulamanın etki büyüklüğü değeri 0.8131 olarak hesaplanmıştır. Araştırma sonunda, OSB’li çocukların kişi tanımlama becerilerini geliştirmede eşzamanlı ipucu öğretim yöntemiyle gerçekleştirilen uygulamanın etkili olduğu, bu becerileri farklı kişi ve ortamlara genelleyebildikleri ve uygulama sona erdikten sonra 7., 14. ve 21. günlerde bu becerileri koruyabildikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Otizm Spektrum Bozukluğu, İnsanları tanımlama, Güvenlik becerileri, Eşzamanlı ipucuyla öğretim

Kaynakça

  1. Akmanoglu, N., & Tekin-Iftar, E. (2011). Teaching children with autism how to respond to the lures of strangers. Autism, 15(2), 205-222. https://doi.org/10.1177/1362361309352180
  2. Akmanoğlu, N., & Batu, E. S. (2002, November). Otistik bireylere adı söylenen rakamın gösterilmesi becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Paper presented at the 12. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Ankara.
  3. Altunel, M. (2007). Otistik özellik gösteren öğrencilere soru cevaplama becerilerinin öğretiminde küçük grup düzenlemesi ile sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Thesis No. 205762) [Master’s thesis, Anadolu University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  4. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-V) (5th ed.). American Psychiatric Publishing. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
  5. Baruni, R. R., & Miltenberger, R. G. (2022). Teaching safety skills to children: A discussion of critical features and practice recommendations. Behavior Analysis in Practice, 15(3), 938-950. https://doi.org/10.1007/s40617-021-00667-4
  6. Bilmez, H., & Tekin-İftar, E. (2014). Veri toplama. In E. Tekin-İftar (Ed.), Uygulamalı davranış analizi (pp. 99-144). Vize Yayıncılık.
  7. Bradshaw, J., Shic, F., & Chawarska, K. (2010). Brief report: Face-specific recognition deficits in young children with autism spectrum disorders. Journal of Autism & Developmental Disorders, 41(10), 1429-1435. https://doi.org/10.1007/s10803-010-1150-4
  8. Celik, K., & Olcay, S. (2025). The effectiveness of cool versus not cool procedure in teaching chemical safety skills to Children With Autism Spectrum Disorder. Behavioral Interventions, 40(2), e70011. https://doi.org/10.1002/bin.70011
  9. Chawarska, K., & Shic, F. (2009). Looking but not seeing: Atypical visual face scanning and recognition of faces 2 and 4-year-old children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39(12), 1663-1672. https://doi.org/10.1007/s10803-009-0803-7
  10. Collins, B. C., Schuster, J. W., & Nelson, C. M. (1992). Teaching a generalized response to the lures of strangers to adults with severe handicaps. Exceptionality, 3(2), 67-80. https://doi.org/10.1080/09362839209524798
  11. Değirmenci, H. D. (2018). Koçluk içeren ve içermeyen web-tabanlı mesleki gelişim uygulamalarının otizmli öğrencilere çalışan öğretmenlerin öğretim becerilerini ve öğrencilerinin güvenlik becerilerini edinmeleri açısından karşılaştırılması (Thesis No. 524169) [Doctoral dissertation, Anadolu University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  12. Değirmenci, H. D., Olçay, S., Fidan, A., & İftar, E. T. (2022). Parental views and experiences on the ınstruction of safety skills to Children with ASD. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, Advance online publication. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1506345
  13. Diken, İ. H., Aksoy, V., & Özdemir, O. (2018). Otizm Spektrum Bozukluğu Kapsamlı Değerlendirme Seti (IVO-ODS). Maya Akademi.
  14. Diken, İ. H., Ardıç, A., & Diken, O. (2011). Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği-2-Türkçe Versiyonu (GOBDÖ-2-TV). I’m Ar-Ge Eğitim-Danışmanlık.
  15. Ergenekon, Y., & Çolak, A. (2019). Bağımsız yaşama güvenli bir adım: Gelişimsel yetersizliği olan bireyler için güvenlik becerileri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 295-320. https://doi.org/10.23863/kalem.2019.128
  16. Gast, D. L. (2009). Single subject research methodology in behavioral sciences. Routledge.
  17. Genc-Tosun, D., & Kurt, O. (2017). Effects of video modeling on the instructional efficiency of simultaneous prompting among preschoolers with autism spectrum disorder. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 52(3), 291-304. https://www.jstor.org/stable/26420401
  18. Gunby, K. V., & Rapp, J. T. (2014). The use of behavioral skills training and in situ feedback to protect children with autism from abduction lures. Journal of Applied Behavior Analysis, 47(4), 856-860. https://doi.org/10.1002/jaba.173
  19. Gunby, K. V., Carr, J. E., & Leblanc, L. A. (2010). Teaching abduction-prevention skills to children with autism. Journal of Applied Behavior Analysis, 43(1), 107-112. https://doi.org/10.1901/jaba.2010.43-107
  20. Jang, J., Mehta, A., & Dixon, D. R. (2016). Safety skills. In Handbook of evidence-based practices in intellectual and developmental disabilities (pp. 923-941). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-26583-4_36
  21. Johnson, B. M., Miltenberger, R. G., Egemo-Helm, K., Jostad, C. M., Flessner, C., & Gatheridge, B. (2005). Evaluation of behavior skills training for teaching abduction-prevention skills to young children. Journal of Applied Behavior Analysis, 38(1), 67-78. https://doi.org/10.1901/jaba.2005.26-04
  22. Kanpolat, E. (2008). Otistik bireylere adı söylenen giysiyi gösterme becerisinin öğretiminde bilgisayar aracılığıyla sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Thesis No. 215668) [Master's thesis, Abant İzzet Baysal University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  23. Karşıyakalı, D. M. (2011). Otistik bir öğrenciye adı söylenen çalgıyı gösterebilme öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Thesis No. 298565) [Master's thesis, Marmara University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  24. Kılıç, Y. (2019). Orff yaklaşımı ile hazırlanan müzik etkinliklerinin otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilere öğretiminde eş zamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Thesis No. 560445) [Master's thesis, Marmara University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  25. Kutlu, M. (2016). Otizmli bireylere yabancı kişilerden korunma becerilerinin öğretiminde sosyal öykülerin yalnız sunumuyla video modelle birlikte sunulmasının karşılaştırılması (Thesis No. 432438) [Doctoral dissertation, Anadolu University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  26. Miltenberger, R. G. (2008). Teaching safety skills to children: Prevention of firearm injury as an exemplar of best practice in assessment, training, and generalization of safety skills. Behavior Analysis in Practice, 1, 30-36. https://doi.org/10.1007/BF03391718
  27. Miltenberger, R. G., Sanchez, S., & Valbuena, D. (2020). Pediatric prevention: Teaching safety skills. Pediatric Clinics of North America, 67(3), 573-584. https://doi.org/10.1016/j.pcl.2020.02.011
  28. Ministry of National Education. (2009). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. sınıflar). Milli Eğitim Basımevi.
  29. Morosohk, E., & Miltenberger, R. (2022). Using generalization-enhanced behavioral skills training to teach poison safety skills to children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52(1), 283-290. https://doi.org/10.1007/s10803-021-04938-5
  30. Özer, E., & Özdemir, S. (2015). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda yüz işleme ve göz izleme becerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 7(1), 1-23. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/91579
  31. Özer, O. (2018). Erken çocuklukta otizmli bireylere acil telefon numaralarını söyleyebilme becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Thesis No. 523727) [Master's thesis, Bahçeşehir University]. Council of Higher Education National Thesis Center.
  32. Parker, R. I., Vannest, K. J., Davis, J. L., & Sauber, S. B. (2011). Combining nonoverlap and trend for single-case research: Tau-U. Behavior Therapy, 42(2), 284-299. https://doi.org/10.1016/j.beth.2010.08.006
  33. Pennington, R. C. (2010). Using simultaneous prompting and computer-assisted instruction to teach narrative writing skills to students with autism spectrum disorders. University of Kentucky.
  34. Ramirez, H., Cengher, M., & Fienup, D. M. (2014). The effects of simultaneous prompting on the acquisition of calculating elapsed time in children with autism. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 26(6), 763-774. https://doi.org/10.1007/s10882-014-9394-0
  35. Rispoli, M., Lang, R., Neely, L., Camargo, S., Hutchins, N., Davenport, K., & Goodwyn, F. (2013). A comparison of within-and across-activity choices for reducing challenging behavior in children with autism spectrum disorders. Journal of Behavioral Education, 22, 66-83. https://doi.org/10.1007/s10864-012-9164-y
  36. Saiano, M., Pellegrino, L., Casadio, M., Summa, S., Garbarino, E., Rossi, V., Dall’Agata, D., & Sanguineti, V. (2015). Natural interfaces and virtual environments for the acquisition of street crossing and path following skills in adults with Autism spectrum disorders: A feasibility study. Journal of Neuroengineering and Rehabilitation, 12(17), 1-13. https://doi.org/10.1186/s12984-015-0010-z
  37. Scheuermann, B., & Webber, J. (2002). Autism: Teaching does make a difference. Wadsworth Thomson Learning.
  38. Schultz, R. T. (2005). Developmental deficits in social perception in autism: The role of the amygdala and fusiform face area. International Journal of Developmental Neuroscience, 23(2), 125-141. https://doi.org/10.1016/j.ijdevneu.2004.12.012
  39. Sirin, N., & Tekin-Iftar, E. (2016). Opinions of Turkish parents and teachers about safety skills instruction to children with autism spectrum disorders: A preliminary investigation. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46, 2653-2665. https://doi.org/10.1007/s10803-016-2809-2
  40. Summers, J., Tarbox, J., Findel-Pyles, R. S., Wilke, A. E., Bergstrom, R., & Williams, W. L. (2011). Teaching two household safety skills to children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(1), 629-632. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2010.07.008
  41. Tekin-İftar, E. (2018). Çoklu yoklama modelleri. In E. Tekin-İftar (Eds.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tek-denekli araştırmalar (pp. 220-231). Anı Yayıncılık.
  42. Tekin-İftar, E., & Kırcaali-İftar, G. (2006). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Nobel Yayın Dağıtım.
  43. Tekin-İftar, E., Acar, G., & Kurt, O. (2003). The effects of simultaneous prompting on teaching expressive identification of objects: An instructive feedback study. International Journal of Disability, Development and Education, 50(2), 149-167. https://doi.org/10.1080/1034912032000089657
  44. Tekin-İftar, E., Olcay-Gül, S. Sirin, N., Bilmez, H., & Değirmenci, H. D. (2018). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretimi çalışmalarının kapsamlı değerlendirilmesi ve meta analizi. Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri [Anadolu University Scientific Research Projects].
  45. Williams, G., Donley, C. R., & Keller, J. W. (2000). Teaching children with autism to ask questions about hidden objects. Journal of Applied Behavior Analysis, 33(4), 627-630. https://doi.org/10.1901/jaba.2000.33-627
  46. Wiseman, K. V., McArdell, L. E., Bottini, S. B., & Gillis, J. M. (2017). A meta-analysis of safety skill interventions for children, adolescents, and young adults with Autism spectrum disorder. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 4(1), 39-49. https://doi.org/10.1007/s40489-016-0096-7

Telif hakkı ve lisans

Telif Hakkı © 2025 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Atıf Lisansı (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

Gözde, A., & Kalkan, S. (2025). Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuklara kişileri tanımlama becerisini kazandırmada eşzamanlı ipucu yöntemiyle yapılan öğretimin etkililiği nedir?. Eğitim Ve Bilim, 50(223), 125-140. https://doi.org/10.15390/ES.2025.2448