Öz

Eğitimde ölçme ve değerlendirme, eğitimin en temel unsurlardan birini oluşturmaktadır. Ölçme ve değerlendirmede geleneksel ve tamamlayıcı araçlardan yararlanılmaktadır. Özellikle 2005 yılı ve sonraki yıllarda uygulanan öğretim programlarında, geleneksel araçların yanı sıra tamamlayıcı araçların kullanılması önerilmektedir. Bu çerçevede Türkçe öğretmenlerinin geleneksel araçların dışında Türkçe dersi öğretim programlarının belirttiği tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarını kullanma durumları, önemli bir konudur. Bununla birlikte Türkçe öğretiminin temel materyali ve programın uygulama biçimi olan ortaokul Türkçe ders kitaplarında tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarına yer verilme durumunun belirlenmesi de konunun materyal boyutunu oluşturduğu için önemlidir. Bu nedenle dil becerileri öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanılma durumunu, uygulayıcı ve materyal boyutlarıyla ortaya koymak gerekmektedir. Araştırmanın amacı, dil becerileri öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarının uygulayıcı ve materyal boyutlarıyla kullanılma durumunu belirlemektir. Yapılan alan yazını taraması sonucunda, konuyu çok boyutlu ve güncel olarak ortaya koyan herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Yapılan bu araştırmanın dil becerileri öğretiminde tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme süreçlerine, Türkçe öğretmenlerinin bu araçlara yönelik farkındalık oluşturmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında aktif olarak görev yapan 33 Türkçe öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın çalışma materyallerini, çalışma grubunda yer alan öğretmenlerin görev yaptığı okullarda 2022-2023 eğitim-öğretim yılında öğretim materyali olarak kullanılan ortaokul Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ve doküman inceleme çizelgesi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri nitel veri analizi tekniklerinden olan içerik analizi ve betimsel analiz ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubundan elde edilen verilerde içerik analizi, çalışma materyalinden elde edilen verilerde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırmanın analizleri, nitel veri analizi programı olan MAXQDA 2020 ile yapılmıştır. Türkçe öğretmenleri çoğunlukla dinleme izleme becerisinde gözlem formu; konuşma becerisinde değerlendirme formu ve akran değerlendirme; okuma becerisinde gözlem formu ve kontrol listesi; yazma becerisinde değerlendirme formu, öz değerlendirme ve akran değerlendirmeden yararlanmışlardır. Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları çoğunlukla okuma ve yazma becerilerine yönelik kullanılmış, konuşma ve dinleme/izleme becerilerinde ise diğer iki beceriye göre daha az tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme aracı tercih edilmiştir. Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları; öz değerlendirme, akran değerlendirme ve proje ödevidir. Ders kitaplarında en fazla, öz değerlendirmeye yer verilmiştir. Ders kitaplarında yer verilen tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçlarının çoğunluğu yazma ve konuşma becerilerine yöneliktir. En çok tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme aracı sekizinci sınıf düzeyi ders kitabında, en az ise altıncı ve yedinci sınıf düzeyleri ders kitaplarında yer almaktadır. Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları açısından en çok çeşitlilik ise yedinci sınıf düzeyi ders kitabındadır. Bu sonuçlardan hareketle uygulayıcılara, ders kitaplarının hazırlayıcısı olan kuruma ve Türkçe öğretimi üzerine çalışma yapacaklara çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Türkçe öğretimi, Dil becerileri, Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme araçları, Ortaokul Türkçe ders kitapları, Türkçe öğretmeni

Kaynakça

  1. Akkaya, N. (2022). Yazma eğitiminde ölçme ve değerlendirme. In B. Bağcı Ayrancı & A. Başkan (Eds.), Kuram ve uygulamada yazma eğitimi (2nd ed., pp. 243-263). Ankara: Pegem Akademi.
  2. Alıcı, D. (2020). Performansa dayalı ölçme. In S. Tekindal (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (6th ed., pp. 123-163). Ankara: Pegem Akademi.
  3. Anagün, Ş. (2018). Öğrenci değerlendirmelerinin ölçme değerlendirme sürecine katılması. In S. Baştürk (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (2nd ed., pp. 285-304). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  4. Andersson, C., & Palm, T. (2017). Characteristics of improved formative assessment practice. Education Inquiry, 8(2), 104-122. doi:10.1080/20004508.2016.1275185
  5. Andrade, H., & Valtcheva, A. (2009). Promoting learning and achievement through self-assessment. Theory into Practice, 48(1), 12-19. doi:10.1080/00405840802577544
  6. Aslan, S. (2023). Türkçe öğretiminde e-ölçme ve değerlendirme araçlarının kullanımı. In S. Aslan (Ed.), Teknolojik yaklaşımlara dayalı Türkçe öğretimi (pp. 392-417). Ankara: Pegem Akademi.
  7. Atalmış, E. H. (2019). Eğitimde ölçülen özellikler ve aşamalı sınıflaması. In B. Çetin (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 85-103). Ankara: Anı Yayıncılık.
  8. Atılgan, H. (2017). Değerlendirme ve not verme. In H. Atılgan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (10th ed., pp. 315-358). Ankara: Anı Yayıncılık.
  9. Bailey, K. M. (1998). Learning about language assessment: Dilemmas, decisions, and directions. US: Heinle & Heinle.
  10. Bıkmaz Bilgen, Ö. (2019a). Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme teknikleri I: Performans değerlendirme. In N. Doğan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 182-208). Ankara: Pegem Akademi.
  11. Bıkmaz Bilgen, Ö. (2019b). Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme teknikleri II: Portfolyo değerlendirme. In N. Doğan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 218-241). Ankara: Pegem Akademi.
  12. Boston, C. (2019). The concept of formative assessment. Practical Assessment, Research & Evaluation, 8(9), 1-4. doi:10.7275/kmcq-dj31
  13. Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2020). Araştırma yöntemler desen ve analiz (3rd ed., A. Aypay, Ed. & Trans.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  14. Clark, I (2010). Formative assessment: There is nothing so practical as a good theory. Australian Journal of Education, 54(3), 341-352. doi:10.1177/000494411005400308
  15. Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımlar (3rd ed., S. B. Demir, Ed. & Trans.). Ankara: Eğiten Kitap.
  16. Çalışkan, H., & Kaşıkçı, Y. (2010). The application of traditional and alternative assessment and evaluation tools by teachers in social studies. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 4152-4156. doi:10.1016/j.sbspro.2010.03.656
  17. Çetinkaya, G. (2021). Dinleme ve eğitimi. In N. Bayat (Ed.), Dinleme ve eğitimi (pp. 313-363). Ankara: Anı Yayıncılık.
  18. Deniz, K., & Keray Dinçel, B. (2019). Türkçe öğretmenlerinin anlama becerilerinde ölçme ve değerlendirmeye yönelik görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 28-64. doi:10.16916/aded.448811
  19. Dikli, S. (2003). Assessment at a distance: Traditional vs. alternative assessments. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(3), 13-19. Retrieved from https://eric.ed.gov/?id=EJ1101956
  20. Doğan, N. (2019a). Geleneksel ölçme ve değerlendirme teknikleri I: Yanıtı seçmeyi gerektiren ölçme araçları. In N. Doğan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 114-137). Ankara: Pegem Akademi.
  21. Doğan, N. (2019b). Geleneksel ölçme ve değerlendirme teknikleri II: Yanıtı yapılandırmayı gerektiren ölçme araçları. In N. Doğan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 140-178). Ankara: Pegem Akademi.
  22. Doğan Kahtalı, B., & Çelik, Ş. (2020). 2019 Türkçe Öğretim Programı’nda ölçme ve değerlendirme ile Türkçe öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme araçlarını kullanma düzeyleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(2), 237-244. doi:10.38089/ekuad.2020.17
  23. Dunn, K. E., & Mulvenon, S. W. (2009). A critical review of research on formative sssessments: The limited scientific evidence of the impact of formative assessments in education. Practical Assessment, Research & Evaluation, 14(7), 1-11. doi:10.7275/jg4h-rb87
  24. Duran, E., & Öztürk, E. (2020). Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme. H. Akyol & A. Şahin (Eds.), Türkçe öğretimi (2nd ed., pp. 261-280). Ankara: Pegem Akademi.
  25. Faber, J. M., Luyten, H., & Visscher, A. J. (2017). The effects of a digital formative assessment tool on mathematics achievement and student motivation: Results of a randomized experiment. Computers & Education, 106, 83-96. doi:10.1016/j.compedu.2016.12.001
  26. Gezer, T., Wang, C., Polly, A., Martin, C., Pugalee, D., & Lambert, R. (2021). The relationship between formative assessment and summative assessment in primary grade mathematics classrooms. International Electronic Journal of Elementary Education, 13(5), 673-685. doi:10.26822/iejee.2021.220
  27. Göçer, A. (2018). Süreç ve sonuç değerlendirme yöntem ve araçlarıyla Türkçe eğitiminde ölçme ve değerlendirme (2nd ed.). Ankara: Pegem Akademi.
  28. Göçer, A., Arslan S., & Çaylı, C. (2017). Türkçe eğitiminde öğrenci gelişim durumunun belirlenmesinde süreç temelli tamamlayıcı ölçme değerlendirme yöntem ve araçları. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(28), 263-292. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/38547/1186320
  29. Glaser, B. G., & Strauss, A. L. (2017). Discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. New York: Routledge.
  30. Greenstein, L (2010). Really need to know about formative assessment. USA: ASCD.
  31. Güven, B. (2017). Öğretimi planlama. In S. Dal & M. Koca (Eds.), Öğretim ilke ve yöntemleri (pp. 47-76). Ankara: Anı Yayıncılık.
  32. Higgins, M., Grant, F., & Thompson, P. (2010). Formative assessment: Balancing educational effectiveness and resource efficiency. Journal for Education in the Built Environment, 5(2), 4-24. doi:10.11120/jebe.2010.05020004
  33. Karatay, H., & Demirel, A. (2023). Süreç ve tür temelli yazma eğitiminde ölçme ve değerlendirme. In H. Karatay (Ed.), Süreç ve tür temelli yazma eğitimi (pp. 369-396). Ankara: Pegem Akademi.
  34. Karatay, H., & Dilekçi, A. (2019). Türkçe öğretmenlerinin dil becerilerini ölçme ve değerlendirme yeterlikleri. Milli Eğitim, 48(1), 685-716. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/51765/674598
  35. Kavcar, C., Oğuzkan, F., & Hasırcı, S. (2016). Türkçe öğretimi (9th ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  36. Kavruk, H., & Çeçen, M. A. (2013). Türkçe dersi yazılı sınav sorularının bilişsel alan basamakları açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 1-9. doi:10.16916/aded.15990
  37. Kuşdemir, Y., & Bulut, P. (2018). Yazmada ölçme ve değerlendirme. In H. Akyol & M. Yıldız (Eds.), Kuramdan uygulamaya yazma öğretimi (pp. 286-318). Ankara: Pegem Akademi.
  38. Maxwell, J. A. (2022). Nitel araştırma tasarımı etkileşimli bir yaklaşım (3rd ed., M. Çevikbaş, Ed. & Trans.). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
  39. McMillan, J. H. (2018). Classroom assessment (7th ed.). New York: Pearson Education, Inc.
  40. Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Ed. & Trans.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  41. Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi (2nd ed., S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Ed. & Trans.). Ankara: Pegem Akademi.
  42. Ministry of National Education. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  43. Ministry of National Education. (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  44. Ministry of National Education. (2017a). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  45. Ministry of National Education. (2017b). Türkçe öğretmeni özel alan yeterlikleri. Retrieved from https://oygm.meb.gov.tr/www/yayinlar/icerik/1105
  46. Ministry of National Education. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  47. Ministry of National Education. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  48. Ministry of National Education. (2021a). Ders kitaplarını değerlendirme raporu (öğretmen görüşleri). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  49. Ministry of National Education. (2021b). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6. sınıf ders kitabı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  50. Ministry of National Education. (2021c). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7. sınıf ders kitabı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  51. Ministry of National Education. (2021d). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  52. Ministry of National Education. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  53. Ministry of National Education. (2023). Türk dili ve edebiyatı sınıf içi değerlendirme öğretmen rehber kitabı. Ankara: Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
  54. Namey, E., Guest, G., McKenna, K., & Chen, M. (2016). Evaluating bang for the buck: A cost-effectiveness comparison between individual interviews and focus groups based on thematic saturation levels. American Journal of Evaluation, 37(3), 425-440. doi:10.1177/1098214016630406
  55. Özden, M. (2018). Duyuşsal davranışların ölçülmesi. In S. Baştürk (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (2nd ed., pp. 331-349). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
  56. Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (2nd ed., M. Bütün & S. B. Demir, Ed. & Trans.). Ankara: Pegem Akademi.
  57. Popham, W. J. (2008). Transformative assessment. VA: ASCD.
  58. Robson, C. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri gerçek dünya araştırması (3rd ed., Ş. Çınkır & N. Demirkasımoğlu, Ed. & Trans.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  59. Schunk, D. (2003). Self-efficacy for reading and writing: Influence of modeling, goal setting, and self evaluation. Reading & Writing Quarterly, 19(2), 159-172. doi:10.1080/10573560308219
  60. Sezgin, M. E. (2018). Psiko-motor davranışların ölçülmesi. In S. Baştürk (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (2nd ed., pp. 353-365). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
  61. Shermis, M. D., & Di Vesta, F. J. (2011). Classroom assessment in action. Plymouth, UK: Rowman & Littlefi eld Publishers, Inc.
  62. Süğümlü, Ü. (2021). Türkçe öğretiminde öz değerlendirme uygulamaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19(2), 733-752. doi:10.37217/tebd.972445
  63. Spinelli, C. G. (2012). Classroom assessment for students in special and general education (3rd ed.). NJ, USA: Pearson Education, Inc.
  64. Temizyürek, F., Erdem, İ., & Temizkan, M. (2017). Konuşma eğitimi (7th ed.). Ankara: Pegem Akademi.
  65. Türkben, T. (2021). Ortaokul Türkçe öğretim programında ölçme ve değerlendirme. In S. Aslan & N. D. Şimşek (Eds.), Türkçe öğretmeninin rehberi: Öğretim programı (pp. 147-177). Ankara: Anı Yayıncılık.
  66. Türkben, T. (2022). Türkçe öğretmenlerinin sınıf içi öğrenme becerilerini ölçme ve değerlendirme yeterlikleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 13(25), 45-72. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/eibd/issue/70603/1088012
  67. Ülper, H. (2019). Konuşma becerisini ölçme ve değerlendirme. In G. Çetinkaya (Ed.), Konuşma ve eğitimi (pp. 305-319). Ankara: Pegem Akademi.
  68. Vandergrift, L., & Goh, C. C. M. (2012). Teaching and learning second language listening. Routledge NY, USA: Taylor & Francis Group.
  69. Witte, R. H. (2012). Classroom assessment for teachers. NY, USA: McGraw-Hill Companies, Inc.
  70. Weurlander, M., Söderberg, M., Scheja, M., Hult, H., & Wernerson, A. (2012). Exploring formative assessment as a tool for learning: students’ experiences of different methods of formative assessment. Assessment & Evaluation in Higher Education, 37(6), 747-760. doi:10.1080/02602938.2011.572153
  71. Yakar, L. (2019). Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme teknikleri III. In N. Doğan (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 246-269). Ankara: Pegem Akademi.

Telif hakkı ve lisans

Telif Hakkı © 2024 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Atıf Lisansı (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

Süğümlü, Ü. (2024). Dil Becerileri Öğretiminde Tamamlayıcı Ölçme ve Değerlendirme Araçlarının Kullanımına Yönelik Bir Durum Çalışması. Eğitim Ve Bilim, 50(221), 265-292. https://doi.org/10.15390/EB.2024.13246