Öz

Bu çalışmanın amacı, Ses Esaslı Okuma Yazma Öğretimi ile ilkokuma ve yazma öğretimi sürecinin, “harflerden heceler, hecelerden sözcükler ve sözcüklerden cümleler oluşturma basamağı”nda, öğrencilerin sözcük tanımalarını desteklemenin doğru okuma ve okuma hızı başarısına etkisini incelemektir. Bu amaçla yapılan araştırmanın bağımsız değişkeni ilkokuma-yazma öğretiminde sözcük tanımayı destekleme; bağımlı değişkenleriyse doğru okuma başarısı ve okuma hızı başarısıdır. Araştırma, deneysel yöntemin eşitlenmemiş gruplararası son test desenine göre; deney grubundaki 13 ve kontrol grubundaki 14, toplamda 27 birinci sınıf öğrencisiyle yürütülmüştür. Deney grubundaki öğrencilerin sözcük tanımalarını desteklemek için şu ilkelerin temele alındığı bir girişim yapılmıştır: İlkokuma ve yazma öğretiminin amacı öğrencilerin sadece kod çözebilmeleri olmamalıdır. Bu süreçte öğrencilerin harf harf ya da heceleyerek okumaya alışmaları önlenmelidir. Sözcük tanıma süreçten ayrı düşünülmemelidir. Öğrencilerin anlam aramaya alışmaları desteklenmelidir. Morfolojik bakımdan çeşitlilik gösteren sözcükler verilerek morfolojik farkındalık desteklenmelidir. Araştırmanın her iki denencesine ilişkin bulgular, ilkokuma ve yazma öğretimi sürecinde sözcük tanımayı desteklemenin doğru okuma başarısını ve okuma hızı başarısını anlamlı düzeyde artırdığını ve bu desteğin etkisinin büyük olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuçlar, Ses Esaslı İlk Okuma Yazma Öğretimi sürecine ilişkin farklı uygulamalara kaynaklık ederek mevcut işleyişin niteliğinin artırılması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler: İlkokuma ve yazma, Birinci sınıf öğrencileri, Sözcük tanıma, Doğru okuma, Okuma hızı

Kaynakça

  1. Adams, M. J. (2018). Alfabetik kaygı ve doğrudan sistematik ses temelli öğretim: Bilişsel bir yaklaşım. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Erken okuryazarlık araştırmaları el kitabı (1st ed., G. Akoğlu & C. Ergül, Ed. & Trans., pp. 66-80). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (Original work published 2001)
  2. Akbay, T. (2022). Deneysel araştırmalar. In S. Şen & İ. Yıldırım (Eds.), Eğitimde araştırma yöntemleri (3rd ed., pp. 155-179). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  3. Akbulut, Y. (2010). Sosyal bilimlerde SPSS uygulamaları sık kullanılan istatistiksel analizler ve açıklamalı SPSS çözümlemeleri (1st ed.). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
  4. Akçin, F. N. (2019). Zihinsel yetersizliği olan çocuklar için hibrit okuma-yazma öğretim yöntemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(1), 177-208. doi:10.21565/ozelegitimdergisi.413092
  5. Akıncı, M., Bektaş, S., Gülle,T., Kurt, S., & Kurt, Y. (2016). Ses temelli cümle yöntemi ile okuma-yazma eğitimi. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 33(2), 97-115. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/buje/issue/29693/319596
  6. Akman, E., & Aşkın, İ. (2012). Ses temelli cümle yöntemine eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 1-18. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/76964
  7. Aktürk, Y., & Mentiş Taş, A. (2011). İlk okuma-yazma öğretiminde “ses temelli cümle yöntemi”nin uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 27-37. Retrieved from http://dergi.adu.edu.tr/egitimbilimleri/
  8. Anthony, J. L., & Francis, D. J. (2005). Development of phonological awareness. Current Directions in Psychological Science, 14(5), 255-259. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/254081715
  9. Avcı, Y. E., & Şahin, M. (2016). Ses temelli okuma-yazma öğretiminde sınıf öğretmenlerinin karşılaştığı sorunların incelenmesi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6-7), 59-79. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbid/issue/26950/284229
  10. Baştuğ, M., & Akyol, H. (2012). Akıcı okuma becerilerinin okuduğunu anlamayı yordama düzeyi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(4), 394-411. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/akukeg/issue/29347/314043
  11. Baştuğ, M., & Erkuş, B. (2016). Ses temelli cümle yöntemine dayalı okuma yazma öğretimine ilişkin araştırma sonuçlarının değerlendirilmesi. Turkish Studies, 11(3), 501-516. doi:10.7827/TurkishStudies.9397
  12. Baştuğ, M., & Keskin, H. K. (2012). Akıcı okuma becerileri ile anlama düzeyleri (basit ve çıkarımsal) arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 227-244. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59486/854943
  13. Baydık, B. (2006). Okuma güçlüğü olan çocukların sözcük okuma becerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(1), 29-36. doi:10.1501/Ozlegt_0000000097
  14. Beyazıt, N. (2007). İlk okuma yazma öğretiminin kazandırılmasında çözümleme yöntemi ve ses temelli cümle yönteminin farklı bakış açılarıyla değerlendirilmesi (Unpublished master’s thesis). Mustafa Kemal University, Hatay.
  15. Bjorklund, D. F. (2000). Chidren’s thinking: developmental function and induvidual differences (3rd ed.). Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.
  16. Buckingham, J. (2020). Systematic phonics instruction belongs in evidence-based reading programs: A response to Bowers. Educational and Developmental Psychologist, 37(2), 105-113. doi:10.1017/edp.2020.12
  17. Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (21th ed.). Ankara: Pegem Akademi.
  18. Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2011). Sosyal bilimler için istatistik (7th ed.). Ankara: Pegem Akademi.
  19. Camilli, G., Kim, S. H., & Vargas, S. (2008). A response to Steubing et al., “Effects of systematic phonics ınstruction are practically significant”: The origin of the national reading panel. Education Policy Analysis Archives, 16(16). doi:10.14507/epaa.v16n16.2008
  20. Carlisle, J. F. (2004). Morphological processes that influence learning to read. In C. A. Stone, E. R. Silliman, B. J. Ehren, & K. Apel (Eds.), Handbook of language and literacy: Development and disorders (1st ed., pp. 318-339). New York, NY: The Guilford Press.
  21. Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner. L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz (1st ed., A. Aypay, Ed. & Trans.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  22. Civelek, D., Yılmaz Gündüz, D., & Karafilik, F. (2018). İlkokul 1. sınıf ilk okuma yazma kitabı (1st ed.). Ankara: Koza Yayıncılık.
  23. Coltheart, M., Curtis, B., Atkins, P., & Haller, M. (1993). Models of reading aloud: Dual-route and parallel-distributed-processing approaches. Psychological Review, 100(4), 589-608. doi:10.1037/0033-295X.100.4.589
  24. Cunningham, P. M., & Cunningham, J. W. (1992). Making words: Enhancing the invented spelling-decoding connection. The Reading Teacher, 46(2), 106-115. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/20201026
  25. Davidson, J. I. (1996). Emergent literacy and dramatic play in early education (1st ed.). Albany, NY: Delmar Publishers.
  26. Değirmenci, G., & Karafilik, F. (2013). İlköğretim Türkçe ders kitabı 1. sınıf (1st ed.). Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı.
  27. Kadıoğlu Ateş, H., Ada, S., & Baysal, N. (2014). Ses temelli cümle yöntemine göre ilkokuma yazma öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 79-96. Retrieved from https://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12436/160
  28. Karadağ, Ö., & Kurudayıoğlu, M. (2010). Türkçedeki kelime türetme özelliğinin ilköğretim öğrencilerinin yazılı anlatımlarına yansıması. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 437-455. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16968/177243
  29. Karasar, N. (2016). Bilimsel irade algı çerçevesiyle bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (30th ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  30. Kargın, T., & Güldenoğlu, B. (2019). Erken okuryazarlık. In F. Acarlar & Ö. Diken (Eds.), Yetersizliği olan bireylerin dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesi (1st ed., pp. 273-297). Ankara: Pegem Akademi.
  31. Kuo, L., & Anderson, R. C. (2006). Morphological awareness and learning to read: A cross-language perspective. Educational Psychologist, 41(3), 161-180. doi:10.1207/s15326985ep4103_3
  32. Kutluca Canbulat, A. N. (2013). Ses temelli cümle yöntemi ile ilk okuma yazma öğretiminde anlamlı okumayı etkileyen unsurlar. Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 173-173. doi:10.13114/mjh/201322478
  33. Lerkkanen, M. K. (2003). Learning to read: Reciprocal processes and individual pathways. Finlandiya: University of Jyväskylä.
  34. McGee, L. M., & Richgels, D. J. (2003). Designing early literay programs: Strategies for at-risk preschool and kindergarden children (1st ed.). New York, NY: The Guilford Press.
  35. Memiş, M. R. (2019). Morfolojik farkındalık ve morfolojik farkındalık eğitimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1355-1368. doi:10.7884/teke.4534
  36. Miles, K. P., & Ehri, L. C. (2019). Orthographic mapping facilitates sight word memory and vocabulary learning. In D. Kilpatrick, R. Joshi, & R. Wagner (Eds.), Reading development and difficulties (pp. 63-82). Cham: Springer. doi:10.1007/978-3-030-26550-2_4
  37. Milledge, S. V., & Blythe, H. I. (2019). The changing role of phonology in reading development. Vision, 3(23), 1-13. doi:10.3390/vision3020023
  38. Ministry of National Education. (1968). İlkokul programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
  39. Ministry of National Education. (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
  40. Ministry of National Education. (2014). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Retrieved from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
  41. Ministry of National Education. (2017). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1-8. Sınıflar). Retrieved from https://web.deu.edu.tr/ilyas/ftp/turkce2017.pdf
  42. Ministry of National Education. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1-8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
  43. Ministry of National Education. (2022). Hizmet alanları. Tebliğler Dergisi, 85(2772). Retrieved from https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/2022/2772_Subat_2022.pdf
  44. Onan, B. (2009). Türkçe dil yapılarının ana dili eğitimindeki işlevleriyle ilgili bazı tespitler. Gazi Türkiyat, 1(4), 83-92. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziturkiyat/issue/6717/90237
  45. Rieben, L. (2005). Le 21ème siècle verra-t-ll (enfin) la disparition des polémiques stériles sur l'apprentissage de la lecture?. Retrieved from https://www.forumlettura.ch/sysModules/obxLeseforum/Artikel/68/Le-21eme-siecle-verra-t-il-enfin-la-disparition-des.pdf
  46. Sağırlı, M. (2019). Ses temelli cümle yönteminin ilk okuma-yazma öğretimi üzerindeki başarısının öğretmen açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(13), 852-883. doi:10.26466/opus.596841
  47. Saracho, O. N., & Spodek, B. (2002). Contemporary views of research and practice in early childhood literacy programs. In O. N. Saracho & B. Spodek (Eds.), Contamporary perspectives in literacy in early childhood education (1st ed., pp. 171-183). Greenwich, Connecticut: Information Age Publication Inc.
  48. Scarborough, H. S. (2018). Erken dil ve okuryazarlık becerilerinin sonraki okuma güçlükleri ile ilişkisi: Kanıt, teori ve uygulama. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Erken okuryazarlık araştırmaları el kitabı içinde (1st ed., G. Akoğlu & C. Ergül, Ed. & Trans., pp. 97-110). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (Original work published 2001)
  49. Senemoğlu, N. (2018). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya (25th ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  50. Stahl, S. A. (2018). Ses bilgisi öğretimi ve ses bilgisel farkındalık. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Erken okuryazarlık araştırmaları el kitabı (1st ed., G. Akoğlu & C. Ergül, Ed. & Trans., pp. 333-347). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (Original work published 2001)
  51. Tok, Ş., Tok, T. N., & Mazı, A. (2008). İlkokuma yazma öğretiminde çözümleme ve ses temelli cümle yöntemlerinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 53(53), 123-144. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10344/126717
  52. Toker, T. (2006). İlkokuma yazma yöntemleri ve okuduğunu anlamaya etkisi (Unpublished master’s thesis). Hacettepe University, Ankara.
  53. Topbaş, S., Maviş, İ., & Başal, M. (1997). Acquisition of bound morphemes: Nominal case morphology in Turkish. In K. İmer & E. Uzun (Eds.), 8. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferansı bildirileri (pp. 127-137). Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Seyhun-Topbas/publication/273062379_Acquisition_of_bound_morphemes_Nominal_case_morphology_in_Turkish/links/54f637070cf27d8ed71d6be3/Acquisition-of-bound-morphemes-Nominal-case-morphology-in-Turkish.pdf
  54. Torgerson, C., Brooks, G., Gascoine, L., & Higgins, S. (2019). Phonics: Reading policy and the evidence of effectiveness from a systematic ‘tertiary’ review. Research Papers in Education, 34(2), 208-238. doi:10.1080/02671522.2017.1420816
  55. Tortorelli, L. S., Bowles, R. P., & Skibbe, L. E. (2017). Easy as AcHGzrjq: The quick letter name knowledge assessment. The Reading Teacher, 71(2), 145-156. doi:10.1002/trtr.1608
  56. Tracey, D. H., & Morrow, L. M. (2006). Lenses on reading an introduction to theories and models (1st ed.). New York, NY: The Guilford Press.
  57. Tracey, D. H., & Morrow, L. M. (2017). Okumaya genel bir bakış kuram ve modellere giriş (2nd ed., H. Ülper, Ed. & Trans.). Ankara: Pegem Akademi. (Original work published 2012)
  58. Troia, G. A. (2004). Phonological processing and its influence on literacy learning. In C. A. Stone, E. R. Silliman, B. J. Ehren, & K. Apel (Eds.), Handbook of language and literacy: Development and disorders (1st ed., pp. 271-301). New York, NY: The Guilford Press.
  59. Turan, M., & Akpınar, B. (2008). İlköğretim Türkçe dersi ilkokuma-yazma öğretiminde kullanılan ses temelli cümle ve bitişik-eğik yazı yöntemlerinin değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 121-138. Retrieved from https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/73849/
  60. Uribe-Zarain, X. (2007). Growth mixture modeling with a distal outcome: An applicatıon to reading and high stakes testing (Doctoral dissertation). University of Delaware, New Jersey.
  61. Weaver, C. (1994). Reading process and practice: From socio-psicholinguistics to whole language (2nd ed.) Portsmouth, NH: Heinemann.
  62. Zhang, D., Ke, S. E., & Mo, Y. (2023). Morphology in reading comprehension among school-aged readers of english: A synthesis and meta-analytic structural equation modeling study. Journal of Educational Psychology, 115(5), 683-699. doi:10.1037/edu0000797

Telif hakkı ve lisans

Telif Hakkı © 2024 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Atıf Lisansı (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

Aktürkoğlu, B. (2024). İlkokuma-Yazma Öğretiminde Sözcük Tanımayı Desteklemenin Doğru Okumaya ve Okuma Hızına Etkisi. Eğitim Ve Bilim, 50(221), 75-94. https://doi.org/10.15390/EB.2024.13304